Chyża, cerkiew, biały śpiew, zioła, sady …

czyli

podróż do świata Łemków

 

 

Projekt: Przystanek – Czas na Podkarpacką Młodzież! Edycja 2024-2026

 

Organizator: Fundacja Misji Obywatelskiej

 

„Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Młodzieżowy na lata 2022-2033″

 

      W ramach realizacji inicjatywy  „Łemko-My. Podle sady, bo tamady neje kady/Idź tędy, bo tamtędy nie ma którędy”  samorząd uczniowski Zespołu Szkół nr 3 w Jaśle zabrał uczestników przedsięwzięcia w  uduchowiony świat Łemków.

Dzięki uczestnictwu w projekcie „Przystanek – Czas na Podkarpacką Młodzież! Edycja 2024-2026″, którego organizatorem jest Fundacja Misji Obywatelskiej, mógł on  zorganizować lokalną wycieczkę edukacyjną na trasie: Jasło-Zyndranowa-Krempna-Kotań-Ożenna-Jasło. Podróż tę  „Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Młodzieżowy na lata 2022-2033”.

Podczas dwudniowej wycieczki, która odbyła  się 17-18 października 2024 r.,  uczniowie poznali wielorakie aspekty życia religijnego i świeckiego Łemków. Dzięki zwiedzaniu Muzeum Kultury Łemkowskiej w Zyndranowej oraz  cerkwi w Krempnej i Kotani zdobyli wiedzę na temat historii, architektury, strojów, kuchni, prac domowych i polowych, a także religii ludzi zamieszkujących Łemkowszczyznę.

Pobyt w chyżach (domach), w których znajduje się dawne wyposażenie gospodarskie, okazał się nie tylko powrotem w całkiem niedaleki świat  dziadków, ale też  przywołał wspomnienia z dzieciństwa, kiedy to używano drewnianych sprzętów domowych w rolnictwie i kuchni, np. maślniczki do ubijania masła. Młodzież z uwagą przyglądała się  im, podkreślając, że niektóre z nich nadal znajdują się w ich domach zarówno w Polsce, jak i w Ukrainie. Nietrudno więc zauważyć, że  „Łemkowie to My”.

Przebywając zaś w cerkwiach w Krempnej i Kotani uczniowie poznali – dzięki przewodnikowi p. Piotrowi Wróblowi – bogaty świat duchowy Łemków z ich obrzędami i zwyczajami religijnymi oraz piękną sztuką sakralną. Ponadto nauczyli się odróżniać religię prawosławną, grekokatolicką od rzymskokatolickiej.

W Ośrodku Edukacji Ekologicznej w Ożennej uczestnicy inicjatywy mieli ogromny zaszczyt poznać Łemkinię p. Julię Dosznę ( wybitną wykonawczynię pieśni łemkowskich, popularyzatorkę tej kultury)  oraz półkrwi Łemka p. Mirosława Bogonia – multiinstrumentalistę, miłośnika liry korbowej, muzyka i aranżera. Podczas dwugodzinnych warsztatów białego śpiewu, ucząc się pieśni, a tym samym języka Łemków, poznali zapisane w muzyce radości i smutki ludzi.

18 października, w drugim dniu pobytu w Ożennej, młodzież wysłuchała prelekcji p. Leszka Rawły, który zanurzył młodzież w rzeczywistość łemkowską, w tym w świat roślin. Przyniósł ze sobą owoce fascynującej rośliny –  kłokoczki. Z tej miododajnej rośliny, z jej „paciorków” wyrabiano kiedyś m.in. różańce.

Pani Katarzyna Dedo zaś – kontynuując myśl Pana L. Rawły – zabrała uczestników projektu na wędrówkę po bezdrożach Beskidu Niskiego.  Przeniosła nas na dawną Łemkowszczyznę. Podczas warsztatów w plenerze oczami wyobraźni zobaczyliśmy zapomniane, nieistniejące wsie, a w nich  chyże i ludzi troszczących się o przetrwanie w trudnych  warunkach.   Przemierzając polne ścieżki, rozsiane po pochyłym terenie,  zobaczyliśmy przepiękną ziemię, łąki, a na nich ekologiczną roślinność, która dawała pożywienie Łemkom. Poznaliśmy liczne zioła, którymi żywili się i leczyli, a wśród nich miętę, czarny bez, leszczynę, dziką różę, tarninę,  pokrzywę zwyczajną, skrzyp polny. Przebywając w otoczeniu lasów i pól p. Katarzyna Dedo zachęcała młodzież do miłości ziemi ojczystej oraz zdrowego odżywiania się; do sięgania do regionalnej, zdrowej kuchni (do czosnku niedźwiedziego, brukwi, soku z brzozy…).

Pobyt na świeżym beskidzkim powietrzu dał uczestnikom projektu energię do udziału w kolejnych warsztatach, tym razem plastycznych. Wykonali oni rysunki ziół, które następnie wypalali, robiąc z nich pamiątkowe breloczki.

Fizyczna  i duchowa podróż po Beskidzie Niskim, po Łemkowszczyźnie,   pozwoliła  młodzieży zafascynować się zarówno walorami ekologicznymi, turystycznymi, jak i kulturowymi  naszej małej ojczyzny.

 

 

Udostępnij artykuł